امروز چهلمین روز از درگذشت بانویی عالمه، فهمیه و جلیله  است که به درستی می توان وی را ستاره عالَم دین و تجهد نامید، بانویی که مقام معظم رهبری در خصوص ایشان می فرماید: « بانو همایونی را از مفاخر جامع? زنان ایران اسلامی خواند. در این پیام آمده است« سرکار حاجیه خانم همایونی جزو مفاخر جامعه‌ی زنان ایران اسلامی است. حضور تحصیل کردگان معارف دینی و قرآنی در حد ایشان نشان‌دهنده‌ی آمادگی و استعداد زن ایرانی برای پیمودن مدارج عالیه علم و معرفت دینی است...»

یک قرن فعالیت در علوم قرآنی و اسلامی

بانو علویه همایون بیش از 80 سال از عمر پُربرکت خود را در آموزش و تعلیم علوم قرآنی و دینی گذراند وی از سنین 17- 16 سالگی یعنی بین سال های 1313 تا 1314 به عنوان نخستین شاگرد بانو امین به مدت 50 سال از محضر ایشان استفاده کرد. در بخشی از سفرنامه بانو علویه همایونی می خوانیم: « ...به سن 16یا 17سالگی در سالهای 1313یا 1314هجری شمسی که لطف خدایارگردید و به خدمت بانوی یگانه بانو مجتهده امین (رضوان الله علیها)شرفیاب شدم...  ناگفته نماند که من اولین فردی بودم که به شاگردی و فیوضات وجود معظم لها به خدمت ایشان راه یافتم زیرا حضرتش اهل تظاهر و فخر و مباهات نبود که مردم اورا از جهت فضیلت باطنی بشناسند وفکر میکنم راز موفقیت ایشان همین گمنامی او بوده است زیرا چنان که برای اهل فن پوشیده نیست،عاشقان را ه حقیقت با از خود گذشتگی،تواضع و گمنامی درجات عالیه را می پیمایند وهر چه مرتبه علمی و کمالات آنها بالا می رود معرفت ومعنویت آنها نیز تعالی پیدا می کند، تواضع آنها بیشتر میشود و حتی به جایی می رسند که از اهل دنیا و مردم عادی ممتاز می گردند.»

وی که علاوه بر تحصیل نزد بانو امین  در نزد اساتید برجسته آن زمان، ادبیات عرب،شرح منظومه ملاهادی سبزواری و کتاب مغنی و معالم و شرح لمعه و اسفار اربعه ملاصدرا را خواند و در سال  1343 ه‌.ش در امتحان طلاب در مدرس? سپهسالار به عنوان تنها بانوی شرکت کننده در حوزه علوم دینی در رقابت با 370 نفر از داوطلبین مرد، پذیرفته شد.   

در سال 1345- 1344 با پیشنهاد بانو همایونی و مساعدت بانوامین، مجوز تأسیس دو مدرسه علوم دینی – حوزه علمیه خواهران –  دبیرستان دخترانه امین و مکتب الزهراء صادر شد و  بانو امین کلی? امور مربوط به مکتب الزهراء  را به بانو همایونی واگذار کرد. او نیز با الهام از برنام? درسی دانشکده الهیات دانشگاه تهران، برای مکتب فاطمه برنام? درسی نوشت. اساتید آن هم از میان شاگردان بانو امین انتخاب شدند و کار اولین حوز? علیم? بانوان با عنوان مکتب فاطمه با 60 نفر بانویی که شوق آموختن علوم دینی داشتند، آغاز شد.

در این بین بانوهمایونی فعالیت های فرهنگی دیگری نظیر مسئولیت مدیریت دبستان نرجس- مدرسه‌ای ملی و دینی، صاحب امتیازی و مدیرمسئولی مدرس? گلستانیان و تدریس در جامعه الزهراء را برعهده داشت.

بانویی که اجازه روایت یافت

زینب السادات همایونی در سال 1355 ه.ش از جانب بانو امین اجاز? روایت دریافت کرد. « و امابعد، سید? جلیله، عامل? فاضله، زینت‌السادات همایونی، فرزند مرحوم سید رحیم، از حقیر اجازه خواست. پس در اجازه دادن به او از خدا استخاره کردم و به او اجازه دادم که از طریق من، از مشایخ بزرگوارم به روش‌های مخصوصی که در محل خودش روشن و ثبت شده است، تمام روایاتی را که برای من صحیح می‌باشد، نقل روایت کند، از کتب تفسیر، ادعیه، حدیث و فقه و غیر این‌ها از مصنفات شیعه و روایات اهل سنت.»

زیباترین چهره ماندگار علوم دینی جامعه زنان

وی در سال 1388 به عنوان چهره ماندگار معرفی و تقدیر شد. آثار ارزشمندی از این بانویی که بیش از 50 سال از عمر شریف خود را صرف تحقیق علوم قرآنی کرده است برجای مانده که می توان به

• زن مظهر خلاقیت الله
• نسیم ولایت
• عشق ذوی‌القربی
• سفرنامه
• زندگی نامه بانو امین
• ترجمه اربعین الهاشمیه
• ترجمه کتاب اسرارآلایات صدرالمتألهین شیرازی

اشاره کرد.

تعبیر رویای صادقه بانو همایونی

وی خود در بیان خوابی که نشان از برگزیده شدنش برای حرکت در مسیر تعالی علوم دینی دارد می گوید: « خواب دیدم خورشید بالای سر من است البته در آسمان و من قران را در متن خورشید میخوانم و این رویای نوید بخشی بودکه روح مرا زنده نگه میداشت»

تاریخ اسلام و فقه شیعی از وجود پربرکت زنان مجتهد، فرزانه و  عالِمه زیادی بهره برده است که بررسی آثار و سبک زندگی هر کدام از این بزرگان می تواند الگویی بی نظیر  و فرازمانی برای بانوان مسلمان باشد. ابن حجر عسقلانی در کتاب خود" الاصابه" از تعداد 1552 نفر، ابن عثیردر کتاب (اسدالغابه) بیش از 1000 نفر از زنان صحابه رسول خدا نام می برند که مصادر فقه و حدیث و تفسیر و تاریخ و سیره بوده اند و هر کدام مانند مردها به علوم مختلف وارد بودند. در عصر کنونی نیز وجود بانومجتهد امین، بانو علویه همایونی و دیگر شاگردان این بزرگواران، راه کهکشان تعالی را برای زنان مسلمان ایرانی، نورافشانی کرده است.

ویژگی عاشقان راه حقیقت  

با غور در سبک زندگی بانو علویه همایونی می توان مراتب تجهد، تهذیب نفس و خلق نیکو را دید. وی در کتاب سفرنامه در توصیف استاد خود بانو امین می گوید: « .. من اولین فردی بودم که به شاگردی و فیوضات وجود معظم لها به خدمت ایشان راه یافتم زیرا حضرتش اهل تظاهر و فخر و مباهات نبود که مردم او را از جهت فضیلت باطنی بشناسند و فکر می کنم راز موفقیت ایشان همین گمنامی او بوده است زیرا چنان که برای اهل فن پوشیده نیست، عاشقان راه حقیقت با از خود گذشتگی، تواضع و گمنامی درجات عالیه را می پیمایند و هر چه مرتبه علمی و کمالات آنها بالا می رود معرفت و معنویت آنها نیز تعالی پیدا می کند،تا جایی می رسند که از اهل دنیا و مردم عادی ممتاز می گردند تا جائیکه دیگران توان شناسایی آنها را چنان که هستند ندارند و از دشمنی و آزار و اذیت مردم با اولیاء خدا همین بوده است که حتی برای ستیزه گری با آنها مسلح می شدند و کشتن آنها رابرای خود فرض عین میدانستند وآنها را شهید می کردند.»

ویژگاهی منحصر به فرد بانو همایونی

1.     تهذیب نفس

بانو همایونی در این چند سطر، صفاتی را که یک عاشق راه حقیقت باید به آن تمسک جوید را ترک «تظاهر، فخر، مباهات، گمنامی، گذشتن از منیت-خود- تواضع، معرفت و معنویت» برشمرد، صفاتی که در قالب تهذیب نفس، روح استادش متجلی شده بود؛ بنابرگفته شاگردان و همنشینان این بانوی بزرگ در روح و رفتار ایشان نیز به مراتب اولی وجود داشت.

2.     توجه به نماز و  نظم مداری

مهربانی، خوش رویی از بارزترین ویژگی های رفتاری بانو همایونی محسوب می شود و اگری شاگردان از ایشان طلب توصیه ای داشتند "علم آموزی" ،"تهذیب نفس"،" خودشناسی"، "ولایتمداری"، " امر به معروف و نهی از منکر"، " نظم مداری" ،" آراستگی و تمییزی"، "کمک به حل مشکلات و پاسخ گویی به سؤالات مردم"، " توجه به نماز اول وقت"، " تدبر در معنای نماز نخستین " از مهم ترین توصیه های ایشان بود به طوری که معقتد بودند: « نخستین پله‌های رسیدن به این تهذیب نفس توجه داشتن هنگام اقامه نماز است و نخستین شاهراه رسیدن به این هدف یعنی توجه به ذات الهی در نماز خواندن است. »

3.     عشق به علم آموزی

بانوی همایونی، اهمیت بسیاری برای تعلیم و علم آموزی زنان قائل بودند و به طوری که بین تحصیل به ویژه تحصیل در علوم دینی با همسری و مادری هیچ منافاتی نمی دیدند و معتقد بودند که « رشته های علوم را از زن خالی نگذارند و مخصوصاً رشته های علوم دینی و الهی را و به هر زحمتی هست خود را به مرتبه ی عالی آن برسانند و منافاتی هم با بچه داری ندارد؛ زیرا زمان تحصیل علم«من المهد الی اللحد» است و زمان بچه داری زمانی محدود، تا از این راه خدمتی به صنف خود کرده باشند و حرکتی در جامعه ی زنان به وجود آید، حرکت انسانی، ایمانی، اخلاقی، آگاهی و عرفانی که: (... اِنَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِاَنفُسِهِم...)؛«تا اخلاق و اوصاف باطنی جماعتی تغییر نکند، خدا وضع آنان را تغییر نمی دهد.»

در همین زمنیه خودشان نیز هم پایه علوم زمان در حوزه تخصصی شان پیش می رفتند از تدریس تا تألیف .. و  در این راه از رفع مشکلات مختلف مردم در جنبه‌های مختلف و جوابگویی به شکل پاسخ‌های واقعا قابل عمل به سوالات جوانان، دریغ نمی کردند.

4.       خودشناسی  

توجه ایشان به مسئله " خودشناسی" به حدی بود که در یکی از سفارشات خود به بانوان گفتند: « توصیه من به خواهران ایمانی این است که اوقات فراغت خود را در شناخت ویژگی‌های زن مصرف کنند و در این زمینه به طور جدی، قدمی بردارند و تحقیقی داشته باشند؛ در این خصوص از قرآن مجید و تفاسیر دانشمندان، استمداد نمایند و بدانند که بی‌اعتنایی به این موضوع، موجب بیگانگی از خویش و واماندگی در گمراهی و ذلت جماعت نسوان است.»

5.     ولاتمداری

بانو علویه همایونی در سخنان و توصیه های خود به بسیاری از رهنمودهای مقام معظم رهبری استناد کرده و این نشان از ولایتمداری این بانوی فرهیخته است، به طوری که از گفته ها و شنیده های حشر و نشر کنندگان با این بانو بدست می آید ولایت مداری از بارزترین ویژگی های این استاد محقق علوم قرآنی محسوب  می شود.

کربلایی یکی از شاگردان بانوهمایونی در بیان خاطره ای از ایشان می گوید: «  بنده یک بار از مرحومه همایونی در خصوص حس و دیدگاه‌شان نسبت به مقام معظم رهبری سوال کردم که ایشان در جواب من گفتند «احساس می‌کنم حس مادری به ایشان دارم، مگر می‌شود مادر فرزند خود را دوست نداشته باشد.»

6.     خدمت به زنان و توصیه به شناخت ویژگی های زنانه

از دیگر خصوصیات بارز بانو علویه همایونی بنابرگفته شاگردان و دوستانشان می توان به توجه خاصش نسبت به نظم، اهمیت دادن به تمیزی، آراستگی و پرکردن اوقات فراغت با پرداختن به شناخت ویژگی های زن،  اشاره کرد. به طوری که این مهم را به سایر بانوان متذکر بودند : « توصیه من به خواهران ایمانی این است که اوقات فراغت خود را در شناخت ویژگی‌های زن مصرف کنند و در این زمینه به طور جدی، قدمی بردارند و تحقیقی داشته باشند.»

این کثرت توصیه ها بانو همایونی نشان دهنده عمق دلسوزی نسبت به جامعه بانوان است، دلسوزی که برای ایشان حس مسئولیتی شدید را به وجود آورد و باعث شد که   باعث شد به این فکر بیفتند که  مکتب فاطمه الزهرا(س) را در سال 1343تاسیس کند.

سه فصل درخششِ فخر بانوان ایرانی

به طور کلی ابعاد شخصیتی بانو همایونی را می توان در سه فصل؛ آغاز فعالیت‌های فرهنگی بانو علویه همایونی، فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی بانوهمایونی و بانو همایونی از زبان همایونی به بررسی مباحث مختلفی مانند  شخصیت اجتماعی و فرهنگی، پایه‌گذاری مکتب علمیه بانوان به ابتکار علویه همایونی، فعالیت‌ فرهنگی، نمونه‌ای از کارهای فرهنگی ایشان، نقص ایمان، نواقص‌الحفوظ، نمونه‌ای از نامه‌های بانو همایونی به مراجع و... تقسیم کرد.

وی  نه تنها  شیفته علم و علم‌آموزی بود، بلکه عاشق مردم جامعه خویش نیز بود، هیچ‌گاه  مردم برای او بی‌تفاوت نبودند و نیستند، از زمان کودکی تا پایان زندگی و به خاطر همین موضوع او نه تنها به فراگیری علم مشغول بود، بلکه به فعالیت‌های اجتماعی به خصوص برای زنان هم حساسیت خاصی نشان می‌دادند و در واقع ایشان بازوی  بانو امین بوده و تمام مسئولیت‌های اجتماعی به مدیریت بانو همایونی انجام  می‌شده و اگر فعالیت‌های بی‌وقفه و خالصانه ایشان نبود، مطمئناً بانو امین از عهده آن بر نمی‌آمد.»

با نگاهی هر چند تیتروار به سبک زندگی بانوی علویه همایونی که مؤلفه های یک سبک زندگی اسلامی را در خود داراست می توان متوجه این نکته شد که چرا مقام عظمی ولایت امام خامنه ای از این بانو به عنوان «مفاخر جامعه‌ زنان ایران اسلامی » نام بردند.